یعقوب صلاحی، میراث‌آریا: اوز، شهری با پیشینه‌ای غنی در فرهنگ، تجارت و فعالیت‌های نیکوکارانه، امروز در صدر توجه فرهنگی ایران قرار گرفته است؛ شهری که نه‌تنها ریشه‌های عمیق فرهنگی دارد، بلکه با مشارکت مردمی مثال‌زدنی، اکنون عنوان «پایتخت کتاب ایران» را نیز یدک می‌کشد. انتخاب اوز در اردیبهشت‌ماه امسال و برگزاری آیین افتتاحیه هفته کتاب کشور در این شهر، نقطه عطفی در مسیر تبدیل آن به یک مقصد ملی گردشگری فرهنگی به شمار می‌رود.
انتخاب اوز اتفاقی نبود. این شهر، سال‌هاست که با اتکا به الگوی کم‌نظیر مشارکت مردمی و مدیریت فرهنگی برخاسته از دل جامعه، جایگاه ویژه‌ای برای خود ساخته است.
حسینعلی امیری، استاندار فارس، اوز را «نماد دانایی، فرهیختگی و علاقه‌مندی به علم» توصیف کرده است. این شهر از گذشته تاکنون با مدارس علمیه، کتابخانه‌های فعال و حضور علما و اندیشمندان برجسته شناخته شده و فرهنگ مکتوب در آن ریشه‌دار است.
به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اوز «الگویی ملی از مشارکت اجتماعی در فرهنگ» است. سنت دیرینه خیرخواهی در اوز تنها به ساخت مدرسه و بیمارستان محدود نیست؛ بلکه تجهیز کتابخانه‌ها، حمایت از طرح‌های فرهنگی و سرمایه‌گذاری اجتماعی در حوزه کتابخوانی از اولویت‌های مردم این دیار است.
کتابخانه‌های پرمخاطب، انجمن‌های ادبی فعال، و حضور نسل جوان در فعالیت‌های فرهنگی، بستری فراهم کرد تا اوز به طبیعی‌ترین شکل ممکن به جایگاهی شایسته در رقابت پایتختی کتاب برسد.
عنوان پایتخت کتاب ایران برای اوز، به منزله یک موتور محرک قدرتمند عمل کرده و اکنون آثار آن در گردشگری فرهنگی شهر قابل مشاهده است.
در حالی‌که گردشگری استان فارس عمدتاً حول محور شیراز و آثار تاریخی آن متمرکز بود، امروز «اوز، پایتخت کتاب ایران» به عنوان یک برند فرهنگی در حال تثبیت است. این عنوان پیام روشنی برای گردشگران فرهنگی دارد: مقصدی اصیل، مردمی و کتاب‌محور در جنوب فارس.
معاون گردشگری استانداری فارس نیز با اشاره به همین ویژگی، اوز را دارای «جغرافیایی کم‌آب و فرهنگی پرآب» معرفی کرده است.
کسب این جایگاه، توجه نهادهای ملی و استانی را به توسعه زیرساخت‌های گردشگری در اوز جلب کرده است. مهم‌ترین نتایج این توجه عبارتند از:
- توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی در خانه‌های تاریخی شهر با رویکرد ادبی
- رونق صنایع دستی و محصولات فرهنگی با الهام از پیشینه مکتوب منطقه
- طراحی مسیرهای گردشگری ادبی–تاریخی شامل بازدید از کتابخانه‌ها، خانه‌های فرهنگ و مراکز فرهنگی شاخص
اوز امروز مقصدی برای گردشگران فرهنگی، نویسندگان، شاعران، پژوهشگران و کتاب‌دوستان حرفه‌ای است. این گروه‌ها سفرهایی هدفمند دارند، مدت بیشتری در مقصد می‌مانند و سهم بیشتری در اقتصاد محلی برجای می‌گذارند. حضور چهره‌های فرهنگی کشور در افتتاحیه هفته کتاب، این روند را تقویت کرده است.
این عنوان، حس تعلق و افتخار اجتماعی در میان مردم اوز را افزایش داده و زمینه را برای نمایش ظرفیت‌های کمتر شناخته‌شده شهر در سطح ملی فراهم کرده است. اوز نه‌تنها از منظر فرهنگی، بلکه از نظر اجتماعی و معماری نیز واجد ظرفیت‌های قابل‌توجهی است.
تاریخ، معماری بومی، آیین‌ها و سبک زندگی مردم اوز، بستر قدرتمندی برای شکل‌گیری تجربه‌های ادبی و فرهنگی است. ایجاد موزه مردم‌شناسی، راه‌اندازی کافه‌کتاب‌ها و احیای خانه‌های تاریخی برای کاربری‌های فرهنگی از جمله برنامه‌هایی است که می‌تواند این پیوند را عمیق‌تر کند.
مشارکت بالای مردم اوز در فعالیت‌های مدنی و سیاسی – از جمله حضور ۸۳.۴ درصدی آنان در انتخابات ریاست‌جمهوری – نشان می‌دهد که جامعه اوز از نظر فرهنگی و اجتماعی فعال و مطالبه‌گر است. این سرمایه اجتماعی، پشتوانه‌ای مطمئن برای توسعه گردشگری فرهنگی محسوب می‌شود.
جامعه بزرگ و تأثیرگذار اوزی‌ها در کشورهای حاشیه خلیج فارس، فرصتی استراتژیک برای تقویت گردشگری ورودی و توسعه دیپلماسی فرهنگی منطقه‌ای به شمار می‌رود. با وجود این فرصت طلایی، اوز برای دستیابی به جایگاه مطلوب در گردشگری فرهنگی نیازمند رفع برخی کاستی‌هاست.
با وجود تبدیل شدن اوز به شهرستان (۱۳۹۸)، برخی ادارات کلیدی همچون ثبت اسناد، تأمین اجتماعی و کار و رفاه اجتماعی هنوز در شهر مستقر نشده‌اند و این موضوع برای گردشگران، سرمایه‌گذاران و ساکنان مشکل‌آفرین است.
به گفته مسئولان محلی، اوز در زمینه افزایش ظرفیت آب‌رسانی، دوبانده شدن جاده‌ها و ایجاد مراکز درمانی مجهز با کمبودهایی مواجه است؛ رفع این نواقص برای توسعه گردشگری ضروری است. پایداری این دستاورد فرهنگی وابسته به برنامه‌ریزی بلندمدت، همکاری نهادی و مشارکت مستمر مردم و مدیریت شهری است.
انتخاب اوز به عنوان پایتخت کتاب ایران، یک رویداد تشریفاتی نیست؛ یک سرمایه‌گذاری فرهنگی و اقتصادی است که می‌تواند موتور توسعه پایدار منطقه باشد. این عنوان پنجره‌ای است تا اوز، فرهنگ دیرینه، روحیه مهمان‌نواز و ظرفیت‌های گردشگری خود را به کشور و جهان معرفی کند. اگر چالش‌های زیرساختی با مشارکت ملی و محلی برطرف شود، اوز می‌تواند الگویی موفق برای شهرهای کوچک ایران باشد و نشان دهد چگونه «فرهنگ» می‌تواند محور توسعه شهری قرار گیرد.
«پایتختی کتاب» برای اوز نه یک عنوان مقطعی، بلکه هویتی تازه است که باید با خلق تجربه‌های فرهنگی ماندگار برای گردشگران تثبیت شود. فصل نوین داستان اوز و کتاب، اکنون آغاز شده است.
دیدگاه خود را بنویسید